کود NPK یکی از مهم‌ترین ابزارها در کشاورزی پیشرفته است که در تأمین متعادل نیازهای غذایی گیاهان به کشاورزان کمک می‌کند. فرمول‌بندی این کودها بر اساس سه عنصر اصلی نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) صورت می‌گیرد. در کود « 20-20-20 » حاوی ۲۰ درصد نیتروژن، ۲۰ درصد فسفر و ۲۰ درصد پتاسیم است. همچنین اعداد روی هر بسته‌بندی نشان‌دهنده درصد عنصرهای مختلف است. کشاورزان، باغبانان و افراد علاقمند به کشاورزی با مطالعه این راهنما می‌توانند کود NPK را به درستی انتخاب کنند.
کود NPK چییست؟
کود NPK مخفف عبارت Nitrogen-Phosphorus-Potassium است. نیتروژن عنصری است که مسئولیت رشد برگ‌ها و ساقه‌ها را به عهده دارد. فسفر نیز در توسعه ریشه و گل‌دهی گیاه عمل می‌کند. عنصر پتاسیم در تقویت مقاومت گیاه در برابر بیماری‌ها و تنش‌های محیطی مؤثر است.
عرضه این کودها به دو صورت گرانوله (جامد) و محلول در آب (مایع) انجام می‌شود. در نظر داشته باشید که انتخاب نوع کود NPK بستگی به مرحله رشد گیاه، نوع خاک و نیازهای خاص محصول دارد. حتماً باید خاک را پیش از استفاده آزمایش کنید تا کمبود یا مازاد عناصر رخ ندهد.
طبقه‌بندی انواع کود NPK بر اساس نسبت‌های مختلف است. کودهای متعادل مانند 20-20-20 برای رشد کلیت گیاه مناسب‌اند، در حالی که کودهای نامتعادل برای مراحل خاص مانند گل‌دهی یا میوه‌دهی تهیه شده‌اند. در ادامه، به جزئیات انواع پرطرفدار می‌پردازیم.
کود 10-52-10؛ عنصر غالب فسفر
کود 10-52-10، به‌دلیل برخورداری از فسفر بسیار بالا مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کود حاوی ۱۰ درصد نیتروژن، ۵۲ درصد فسفر و ۱۰ درصد پتاسیم است. کاربرد این کود در مراحل اولیه رشد گیاه مناسب است. مخصوصاً که در تقویت ریشه و انتقال گیاهچه‌ها تأثیر دارد. کشاورزان از کود 10-52-10 برای محصولات ریشه‌دار مانند هویج، سیب‌زمینی و پیاز استفاده می‌کنند.
این کود که از انواع کود NPK است در تحریک سریع ریشه‌دهندگی و جذب مواد مغذی بسیار مطلوب عمل می‌کند. همچنین در خاک‌هایی که مسئله کمبود فسفر دارند، این کود عملکرد بالایی دارد. نحوه مصرف این کود متناسب با مساحت به این ترتیب است؛ بهتر است برای هر هکتار، ۲۰۰-۳۰۰ کیلوگرم در خاک پخش شده یا به صورت محلول در آبیاری قطره‌ای استفاده شود.
توجه کنید که نیتروژن پایین این کود مانع رشد بیش از حد برگ‌ها خواهد شد. همچنین انرژی گیاه را مستقیماً به ریشه می‌رساند. عوارض احتمالی استفاده از این کود در صورت مصرف بیش از حد است که می‌تواند باعث مسمومیت فسفر شود، بنابراین حتماً باید قبل از استفاده آزمایش خاک انجام شود.
کود 12-12-36؛ پتاسیم غالب برای میوه‌دهی
کود 12-12-36 از انواع کود NPK با پتاسیم بالا است که ۱۲ درصد نیتروژن، ۱۲ درصد فسفر و ۳۶ درصد پتاسیم دارد. فرمول‌بندی این کود به‌منظور بهبود کیفیت در مراحل میوه‌دهی محصول است. کود 12-12-36 در محصولات باغی مانند گوجه‌فرنگی، خیار و انگور، رنگ، اندازه و طعم میوه را بهتر از حد انتظار به بار می‌نشاند.
جالب توجه است که پتاسیم بالا می‌تواند مقاومت گیاه را در برابر خشکی و بیماری‌ها بیشتر کند. به همین خاطر کشاورزان حرفه‌ای این کود را در اواخر فصل رشد اعمال می‌کنند. مقدار مصرف مجاز برای ۱۵۰-۲۵۰ کیلوگرم در هکتار، ترجیحاً به صورت محلول‌پاشی است.
کاهش ریزش میوه و افزایش ماندگاری پس از برداشت از جمله مزیت‌های این کود است. نکته مهمی که باید مدنظر قرار دهید این است که پتاسیم اضافی در خاک‌های شور، می‌تواند تعادل را برهم بزند، پس بهتر است در مسئله شوری خاک هم نظارت کنید.
کود 20-20-20؛ متعادل برای رشد کلی محصولات
از پرکاربردترین انواع کود NPK کود 20-20-20 است که نسبت برابر ۲۰-۲۰-۲۰ در هر سه عنصر دارد. این کود یک نوع کود چندمنظوره است که برای رسیدگی به گیاهان زینتی، سبزیجات و گلخانه‌ها به‌کار می‌رود. نیتروژن این کود در رشد رشد مؤثر است، همچنین فسفر باعث تقویت ریشه شده و پتاسیم سلامت کلی محصول را تضمین می‌کند.
جالب است بدانید کود 20-20-20 پایه محلول غذایی در کشاورزی هیدروپونیک است. نحوه اعمال این کود به صورت محلول در آب (۱-۲ گرم در لیتر) و یک بار است. همچنین انعطاف‌پذیری بالا و نتیجه‌دهی سریع این کود از مزیت‌های استفاده از آن است. این کود بهترین انتخاب برای ابتدای کار است زیرا کمبود عنصر خاک را برطرف می‌کند. فقط حواستان باشد که در مراحل میوه‌دهی، ممکن است نیتروژن زیاد باعث رشد برگ به جای میوه شود.
کود 0-52-34؛ فسفر و پتاسیم فاقد نیتروژن
کود 0-52-34 از انواع کود NPK بدون نیتروژن، با ۵۲ درصد فسفر و ۳۴ درصد پتاسیم است. این کود برای گیاهانی مناسب است که نیتروژن کافی دارند یا به عبارتی به نیتروژن اضافی هیچ نیازی نیاز ندارند. در واقع این کود در خاک‌هایی کاربرد دارد که فسفر و پتاسیم به اندازه کافی ندارند.
کود 0-52-34 در درختان میوه گل‌دهی را افزایش داده و میوه را شیرین‌تر می‌کند. مصرف این کود حدود ۱۰۰-۲۰۰ کیلوگرم در هکتار، با پخش‌کردن در خاک صورت می‌گیرد. جلوگیری از رشد علفی و تمرکز روی کیفیت از مزیت کاربرد این کود در زمین است. این کود اغلب با نام مونوپتاسیم فسفات شناخته می‌شود و در آبیاری قطره‌ای نیز مؤثر است.
کود سولفات پتاسیم؛ منبع پتاسیم و گوگرد
کود سولفات پتاسیم (۰-۰-۵۰ + ۱۸S) اغلب در ترکیب با کود NPK استفاده می‌شود. کود حاوی ۵۰ درصد پتاسیم و ۱۸ درصد گوگرد است و برای محصولات حساس به کلر مانند توتون و سیب‌زمینی مناسب است.
با کاربرد این کود می‌توان شاهد بهبود طعم و رنگ محصول، و افزایش مقاومت به سرما در محصولات بود. حدود ۵۰-۱۰۰ کیلوگرم در هکتار از این کود در زمین مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین ترکیب این کود با کود NPK مانند 20-20-20 تعادل مناسبی ایجاد می‌کند.
کود نیترات پتاسیم؛ جذب سریع نیتروژن و پتاسیم
کود نیترات پتاسیم (۱۳-۰-۴۶) منبع نیتروژن نیتراتی و پتاسیم است. محلول‌پاشی آن جذب فوری دارد.
کاربرد این کود در گلخانه‌ها و محصولات صادراتی است. مقدار مورد استفاده این کود ۵-۱۰ کیلوگرم در ۱۰۰۰ لیتر آب است. جالب است که افزایش شکر در میوه را می‌توان از مزیت‌های استفاده از این کود دانست.
کود اوره فسفات؛ اسیدی برای خاک قلیایی
کود اوره فسفات (۱۷-۴۴-۰) نیتروژن و فسفر بالا دارد و خاک را اسیدی می‌کند. استفاده از این کود در خاک‌های قلیایی مناسب است. در قالب آبیاری یا محلول‌پاشی می‌توانید این کود را به کار بگیرید.
نکات دانستنی در استفاده از کود NPK
رعایت این نکات به شما کمک می‌کند از محصول و عملکردتان بهتر نتیجه بگیرید، همچنین باعث جلوگیری از هدررفت وقت و هزینه‌تان می‌شوند:
- آزمایش خاک: پیش از استفاده از کود NPK بهتر است آزمایش کنید.
- زمان‌بندی: نیتروژن در بهار مناسب است، فسفر در هنگام کاشت، پتاسیم در حین میوه‌دهی جواب می‌دهند.
- روش اعمال: پخش، چال‌کود، محلول‌پاشی یا آبیاری.
- محیط زیست: مازاد کود باعث آلودگی آب می‌شود؛ از مقدار معمول استفاده کنید.
- ترکیب: کودهای NPK را با کودهای آلی ترکیب کنید.
نتیجه‌گیری
کود NPK می‌تواند پایه پرمحصولی در زمین کشاورزی شما باشد. انواع مختلف این کود از 10-52-10 برای ریشه تا کود 12-12-36 برای میوه‌دهی، می‌تواند هر نوع نیازی در بارآوری محصول برآورده کند. با درک نسبت‌ها و کاربردهای کودها، می‌توانید بازدهی محصولات را بیشتر کنید.
